Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі Мемлекеттік комиссия Қазақстан Республикасы Президенті Қ.К. Тоқаевтың 2020 жылғы 24 қарашадағы № 456 «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі Мемлекеттік комиссия туралы» (бұдан әрі – Мемлекеттік комиссия) Жарлығымен құрылды. Мемлекеттік комиссия Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы консультативтік-кеңесші орган болып табылады. Мемлекеттік комиссияның төрағасы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы болып табылады. Мемлекеттік комиссияның құрамы мемлекеттік органдардың басшыларынан, қоғамдық ұйымдардың өкілдерінен, ғалымдардан құралады. Мемлекеттік комиссияның негізгі міндеті саяси қуғын-сүргін құрбандарын құқықтық және саяси ақтау болып табылады.

Мемлекеттік комиссия мынадай функцияларды жүзеге асырады:

1) саяси қуғын-сүргін құрбандарына қатысты тарихи әділеттілікті қалпына келтіру, қуғын-сүргін құрбандарының барлық санаттарын ақтау жөніндегі жұмыстарды аяқтау бойынша ұсыныстар әзірлеу;

2) саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық құқықтық және саяси ақтау үшін нормативтік құқықтық актілерді жасау бойынша ұсыныстарды әзірлеп, Үкіметке енгізу;

3) Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін құрбандарының іс жүзінде ақталмаған санаттарының тізбесін қалыптастыру, оның ішінде: зардап шеккендердің қолданыстағы заңнамамен қамтылмаған санаттары; заңнамада көрсетілген, бірақ іс жүзінде ақталған жәбірленушілердің санаттары; қуғын-сүргін құрбандарының тек құқықтық ғана емес, сонымен бірге саяси оңалтуға жататын санаттарының тізбесін қалыптастыру;

4) саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау мәселелері бойынша мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру, ақтаудан өтпегендердің құқықтарын қалпына келтіру мәселелері бойынша арыздар мен шағымдарды қарау;

5) саяси қуғын-сүргін құрбандарының, оның ішінде Қазақстанның бостандығы, тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығы үшін күресте ерлік көрсеткендердің есімін мәңгі қалдыру жөніндегі Мемлекеттік бағдарламаны жасау мен қабылдауды қамтамасыз ету жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу және енгізу.

Мемлекеттік комиссияның 2021 жылғы 8 сәуірдегі бұйрығына сәйкес Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Қ.Е. Көшербаевтың 2021 жылғы 1 сәуірдегі № 21-32-3.4 бұйрығымен Мемлекеттік комиссияның, оның жұмыс топтары мен кіші комиссияларының қызметін қамту мақсатында саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай республикалық дерекқорын және тиісті электрондық ресурсты құру бойынша жұмыс басталды ( Интернет порталы).

Интернет-порталдың құрылымы мен мазмұнын әзірлеумен Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитеті мен Мемлекеттік комиссияның Жобалық кеңсесінің тікелей қатысуымен және республикалық жұмыс топтары мен қосалқы комиссиялардың келісімі негізінде айналысты. Саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай республикалық дерекқорының негізін республикалық жұмыс топтары мен кіші комиссиялардың мүшелері ұсынған материалдар құрады. Деректер базасы жаңа материалдармен және ақпараттармен анықталып, жинақталып, ғылыми айналымға түскен сайын толықтырылып отырады деп жоспарлануда.

Интернет-порталды әзірлеу және енгізу мақсаттары:

• қуғын-сүргінге ұшырағандар санаттары бойынша іздеу жүйесі бар жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай республикалық ақпараттық дерекқорын құру;

• Мемлекеттік комиссия қызметінің нәтижелерін ғылыми-ақпараттық қамтамасыз ету және іске асыру, Қазақстанда еске алу бойынша мемлекеттік саясатын іске асыру жөніндегі шараларды қамту;

• жаппай саяси қуғын-сүргін тарихы бойынша жаңа фактілер мен құжаттарды іздеуді ұйымдастырудың ғылыми-әдістемелік негіздерін қалыптастыру, қуғын-сүргінге ұшырағандардың санаттары мен есімдерін анықтау;

• Саяси қуғын-сүргін құрбандары болған туыстары мен жақындарын іздеуге азаматтардан өтініштер қабылдаудың ашық алаңын құру.

Қасымов Сабыр Ахметжанұлы